Anorexia Nervosa

Anorexia Nervosa is van alle eetstoornissen de meest bekende en om te kunnen begrijpen misschien wel de meest ingewikkelde en pijnlijke. Vaak vind je jezelf minderwaardig en ervaar je je lichaam als dik en onaantrekkelijk. Je probeert dus uit alle macht dunner te worden dan je nu bent, terwijl de buitenwereld en de (BMI) cijfers echter aangeven dat je te dun bent, gevaarlijk en ongezond dun. Jij snapt niet dat anderen jou niet begrijpen en de buitenwereld snapt niet dat jij niet kunt zien dat je gezondheid gevaar loopt. Wie heeft er nou gelijk. Heb je nu een eetstoornis of niet?

[Anorexia nervosa betekent letterlijk “eetlustverlies door nerveuze oorzaak”. Anorexia als term is al bekend vanaf de klassieke oudheid en betekende toen al “gebrek aan eetlust” of “afkeer van eten”. Nervosa = door nerveuze of psychische oorzaak.].

 

Meestal heb je zelf al een vermoeden

Vaak weet je ergens diep van binnen al wel of je op een gezonde manier met eten om gaat of dat je een beetje “vreemd” doet met eten. Of je ontspannen met eten om gaat of dat je eten probeert te vermijden of over te slaan. Of je ontspannen bent in je lijf of dat je ontevreden en onzeker bent. Waarschijnlijk ben je ook niet voor niets op deze website terecht gekomen. Wil je duidelijkheid hebben of jouw gedrag rondom eten en gewicht nu normaal is, lees dan hieronder wat de kenmerken zijn van anorexia nervosa, hoe vaak het voor komt en hoe en of je er weer af kunt komen. Wil je echt weten of je anorexia hebt, ga dan naar een arts voor een officiële diagnose en een doorverwijzing.

 

Kenmerken van anorexia nervosa*

  • Je hebt duidelijk ondergewicht (BMI** < 17 maar vaak zelfs <15): je gewicht is te laag voor je leeftijd, sekse en gezondheid. Voor kinderen gelden iets andere regels qua BMI.
  • Je hebt een enorme angst aan te komen of dik te worden en blijft je best doen om af te vallen zelfs als je volgens normale criteria al duidelijk ondergewicht hebt.
  • Je hebt een sterk negatief oordeel over jezelf, je lichaamsvorm en je gewicht.
  • Je vindt je huidige lage gewicht zelf niet zorgwekkend, je wilt eigenlijk zelfs nog afvallen.
  • Je doet er alles aan om nog verder af te vallen door:
    • Veel minder te eten dan je lichaam werkelijk nodig heeft aan energie en bouwstoffen door minimale hoeveelheden eten of maaltijden over te slaan (te vasten).
    • Alle voedsel (ook na eventuele eetbuien) zo snel mogelijk na het eten weer te verwijderen uit je lichaam door te braken of door laxeer- of plaspillen of klysma’s te gebruiken.
    • Overmatig te bewegen of sporten.
  • Je hebt deze kenmerken al zeker drie maanden.

*Volgens de DSM-5 richtlijnen maar dan vertaald in mijn woorden.
** BMI = Body Mass Index =  gewicht in kg gedeeld door (lengte)2 Bijvoorbeeld: iemand die 65 kg weegt bij een lengte van 1.75 m heeft een BMI van: 65/(1.75) 2 = 21,2

 

Hoe vaak komt anorexia nervosa voor?

Alhoewel iedereen bij het woord eetstoornis gelijk denkt aan anorexia nervosa, is anorexia in werkelijkheid de minst voorkomende eetstoornis (maar daarmee niet minder belangrijk dan andere eetstoornissen). In Nederland hebben ongeveer 5.600 vrouwen anorexia nervosa, dat is 0,3 op de 1.000 vrouwen.

 

Wat is de kritische leeftijd voor anorexia nervosa?

Onderzoek wijst uit dat anorexia nervosa het meeste voorkomt in de leeftijdscategorie tussen de 15 en 19 jaar, maar totaal zie je vooral Anorexia in de leeftijd van 15 tot 44 jaar (Bron: Trimbos). Helaas blijkt uit recente cijfers en wereldwijde trends dat anorexia nervosa steeds jonger begint. In Nederland is de afgelopen 20 jaar het aantal nieuwe patiënten onder de 15 verdubbeld (Bron: Fonds Psychische Gezondheid 2007, Van Son e.a. 2006). In 2013 is zelfs een forse toename gezien van zeer jonge eetstoornis patiënten van jonger dan 13 die abrupt stoppen met eten (Bron: Van Elburg 2014).

 

Wat zijn de lichamelijke risico’s van anorexia nervosa?

Anorexia is een van de meest zichtbare vormen van eetstoornissen. Je bent vaak graatmager (al zie je dat zelf niet zo) en je huid en haar zijn vaak wat grauwer. Maar dat is niet het enige. Anorexia leidt tot ernstige gezondheidsrisico’s en gezondheidsklachten.

  • Door je (ernstige) ondergewicht heb je het vaak dag en nacht koud, heb je pijn bij zitten en liggen (en hierdoor slaap je ook nog eens slecht), ben je vaak extreem moe en heb je geen energie.
  • Je merkt het aan je uiterlijk: droge en vale huid, brokkelige nagels, haaruitval, verslechtering van je gebit.
  • Buikpijn, ernstige verstopping, beschadiging van maag- en darmwand en uitdroging door gebruik van laxeermiddelen en door langdurig weinig eten.
  • Een tekort aan kalium (door braken en laxeren) kan leiden tot hartritmestoornissen en in uitzonderlijke gevallen ook tot een hartstilstand. Ook kunnen de nieren hierdoor beschadigen. Je hart heeft het sowieso erg te verduren als je anorexia hebt: de dikte en de kracht van de hartspier nemen af. Dat in combinatie met kaliumtekort kan leiden tot hartfalen, de waarschijnlijk belangrijkste doodsoorzaak van anorexia nervosa.
  • Langdurig te weinig eten en ondergewicht kan leiden tot botontkalking, bloedarmoede, verlaagde bloeddruk, duizeligheid, flauwvallen, de verstoring van je hormoonhuishouding, het uitblijven van je menstruatie en een grotere kans op blessures omdat je spier- en botstructuur zwakker worden.

De meeste lichamelijke klachten verdwijnen weer wanneer je weer normaal gaat eten, stopt met braken en laxeren en je weer op gezond gewicht komt.

 

Psychische problemen bij anorexia nervosa

  • Steeds verdergaande onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen, depressiviteit en stemmingswisselingen die eigenlijk niet opgelost worden door het steeds verder afvallen.
  • Ernstig ondergewicht zorgt ervoor dat je minder helder kan nadenken en minder goed kunt voelen. Hierdoor kun je ook minder goed inspelen op onverwachte situaties, kun je niet meer overzien wat je moet doen om te herstellen en functioneer je ook minder goed op school, op je werk en in sociale contacten.
  • Jouw hele dag wordt beheerst wordt door je gewicht en (niet) eten waardoor je niet toekomt aan sociale contacten, nieuwe ervaringen en je eigen ontwikkeling.
  • Steeds verdere sociale isolatie en eenzaamheid: je hebt steeds minder contact met anderen en trekt je steeds meer terug. Dit wordt verergerd als je door de ernst van je ziekte niet meer kunt werken of naar school kunt.

Een deel van je psychische problemen verdwijnt weer wanneer je weer op een gezond gewicht komt.  Tijdens de behandeling horen ook de onderliggende problemen en onzekerheden meegenomen te worden om volledig te kunnen herstellen.

 

Wat zijn de genezingskansen voor mensen met anorexia nervosa?

Genezen van anorexia is mogelijk. Direct na een behandeling is ongeveer de helft die herstelt maar de kans op terugval is dan nog aanzienlijk. Bekijk je het op de lange termijn, dan weet uiteindelijk tot 76% volledig te herstellen (Bron: Strober e.a. 1997).

 

Wat is de genezingskans voor anorexia nervosa zonder behandeling of hulp?

Er zijn geen gegevens beschikbaar wat de genezingskans is zonder behandeling of hulp.

 

Wat is de genezingskans voor anorexia nervosa met behandeling of hulp?

De cijfers die hierover bekend (Steinhausen 1999) zijn:

  • 45% is na behandeling volledig hersteld.
  • bij 33% is de situatie verbeterd.
  • bij 20% is de situatie chronisch geworden of verslechterd (5% komt door anorexia te overlijden)

Gemeten op de lange termijn (10 jaar) weet uiteindelijk 76% van de mensen te herstellen (Strober e.a. 1997).

 

Is er kans op terugval na herstel van anorexia nervosa?

De kans op terugval is groot: 30-50% van de patiënten valt terug na toch een succesvolle behandeling (gewicht hersteld). Het grootste risico op terugval ligt tussen de 6 en 17 maanden na behandeling. Ben je al meer dan 18 maanden hersteld, dan is de kans om nog terug te vallen nihil (Bron: Richtlijn Terugvalpreventie Anorexia 18+).

Als je naast een gezond gewicht ook op het psychisch, sociaal en emotioneel gebied hersteld bent van je eetstoornis, is de kans op terugval veel kleiner (Strober e.a. 1997, Fenning e.a. 2002).

 

Wanneer ben je genezen van anorexia nervosa?

Volgens de officiële DSM-5 richtlijnen ben je hersteld als:

  • je energie-inname en je gewicht normaal zijn voor je leeftijd, lengte en sekse.
  • je angst om aan te komen is verminderd

Voor mij zou hier nog bij horen dat:

  • je gewicht en je lichaamsbeleving niet meer allesbepalend zijn over hoe je je voelt over jezelf.
  • je goed voor jezelf en je lichaam zorgt door o.a. regelmatig, voldoende, volwaardig en lekker te eten.
  • je je energie richt op datgene wat je werkelijk wilt in jouw leven: zowel op sociaal gebied als op het gebied van werken, studeren, reizen, etc.

 

Hoe kun je herstellen van anorexia nervosa?

Herstellen van anorexia nervosa is mogelijk. Hoe eerder je hulp zoekt, hoe beter en sneller zal je herstelproces verlopen. Heb jij het vermoeden dat je anorexia hebt, ga dan eerst naar de huisarts. Deze verwijst je door naar een geschikte behandelaar.